ხუდონჰესის აშენების საკითხზე კამათი არ ცხრება. უკვე 34 წელია, რაც ეს თემა საქართველოს თავსატეხია. 1979 წლიდან დღემდე, ხუდონჰესის საკითხზე სვანეთის მოსახლეობასთან, გარემოსდამცველებთან და მისი აშენების სხვა მოწინააღმდეგეებთან დავა, საქართველოს არაერთ მთავრობას მოუწია. სვანეთში, მდინარე ენგურზე დიდი ჰესის მშენებლობის თემა ბევრჯერ განახლდა და დაიხურა. ამ საკითხზე აქტიურად საუბრობდა წინა ხელისუფლებაც. მიხეილ სააკაშვილმა 2012 წელი დიდი ჰესების მშენებლობის დაწყების წლად გამოაცხადა. მათ შორის საუბარი იყო ხუდონჰესის მშენებლობაზეც. კოალიცია „ქართული ოცნების“ ლიდერები 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნების წინ აცხადებდნენ, რომ საქართველოში დიდი ჰესები არ უნდა აშენებულიყო, თუმცა ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ მათ პოზიცია შეცვალეს. დღეს მთავრობა მიიჩნევს, რომ ხუდონჰესის პროექტი ქვეყნისთვის სტრატეგიული მნიშვნელობისაა და ის აუცილებლად უნდა განხორციელდეს. პროექტის მიხედვით, ჰიდროელექტროსადგური, რომელიც ე.წ ოფშორულ ტერიტორიაზე რეგისტრირებული ინდური კომპანია „ტრანსელექტრიკას“ ინვესტიციით უნდა აშენდეს, 700 მგვტ დადგმული სიმძლავრის იქნება. სიმძლავრის შემცირების შესახებ სვანეთის მოსახლეობის მოთხოვნას სახელმწიფო არ ეთანხმება, რადგან მიიჩნევს, რომ რესურსი არ უნდა დაიკარგოს. სვანეთში დიდი ჰესის აშენების შემთხვევაში 3 სოფელი მთლიანად დაიტბორება. მათ შორისაა სოფელი ხაიში. 90-მდე ხაიშელმა კი ხატზე დაიფიცა, რომ მთავრობას და „ტრანსელექტრიკას“ საშუალებას არ მისცემენ ხუდონჰესი იმ მასშტაბის აშენდეს, როგორიც დაგეგმილია. მოსახლეობა თანახმაა დაბალი კაშხალი აიგოს, ან ისეთი პროექტი განხორციელდეს, რაც სოფლების დატბორვას არ გამოიწვევს. ხუდონჰესის მშენებლობის საკითხს აპროტესტებენ გარემოსდამცველებიც. ჰიდროელექტროსადგურის მშენებლობა მარტში უნდა დაიწყოს, თუმცა პროექტის განხორციელების მოწინააღმდეგეები ფიქრობენ, რომ ეს არ მოხდება.
ხუდონჰესის მშენებლობაზე და იმის შესახებ, თუ რა ნეგატიური გავლენა შეიძლება მოახდინოს ჰესების მშენებლობამ საქართველოში გარემოსა და კლიმატზე, „ნიუსპრესი“ „მწვანეთა მოძრაობა - დედამიწის მეგობრები“-ს თანათავმჯდომარე ნინო ჩხობაძეს ესაუბრა.

- საქართველოში არსებულ ჰესებს კიდევ 32 ახალი ჰიდროელექტროსადგური უნდა დაემატოს. ჰესები აშენდება სამეგრელოში, სვანეთში, ყაზბეგში, სამცხე-ჯავახეთში, რაჭა-ლეჩხუმში და ა.შ. ჰიდროელექტროსადგურების მშენებლობა ეკონომიკური და ენერგო დამოუკიდებლობის თვალსაზრისით ქვეყნისთვის უმნიშვნელოვანესია, თუმცა მინდა გკითხოთ, რა გავლენას მოახდენს ეს გარემოსა და კლიმატზე?

- ჰესების მშენებლობა რა თქმა უნდა, ქვეყანაში გარემოს შეცვლის. ნებისმიერი სახლის მშენებლობაც კი გარემოზე გარკვეულ ზემოქმედებას ახდენს. ჰიდროელექტროსადგურების აშენებისას უნდა ვიცოდეთ, თუ როგორ გავლენას მოახდენს გარემოზე ის და შესაძლებელია თუ არა ამ ზემოქმედების შერბილება. ჰესები ისე უნდა ავაშენოთ, რომ გარემოზე ნაკლები ზემოქმედება მოახდინონ. ჰიდროელექტროსადგურები არა ძველი, არამედ ახალი ტექნოლოგიებით უნდა აშენდეს. ამავდროულად კი, უნდა ვიცოდეთ თუ როგორია ეს ახალი ტექნოლოგიები და რასთან გვაქვს საქმე. სამწუხაროდ, ძალიან ბევრ შემთხვევაში ჩვენ ეს არ ვიცით. ზედაპირულია ყველა ის შეფასება და შესწავლა, რაც ჰესებთან დაკავშირებით კომპანიებს აქვთ გაკეთებული. მოსახლეობას კი ჰგონია, რომ ინვესტორი გარემოზე ზემოქმედების შეფასების (გზშ) ანგარიშს რომ დებს, ყველაფერი კარგადაა. რა არის გზშ-ს არსი? როცა ჰესის პროექტი უკვე არსებობს, გარემოზე ზემოქმედების შეფასების ანგარიშმა უნდა უჩვენოს თუ როგორ ზემოქმედებას მოახდენს გარემოზე ჰესი და როგორ შეიძლება ეს შევარბილოთ და ასევე რა საკომპესაციო პაკეტი იქნება ამისთვის გამზადებული.


- ანუ არც ერთი ჰესის გარემოზე ზემოქმედების ანგარიში სრულყოფილი არ არის?

- არც ერთი სრულყოფილი არ არის.


- არც ხუდონჰესის? საუბრობენ, რომ ხუდონჰესის გზშ საკმაოდ კარგად არის მომზადებული

- ხუდონჰესთან დაკავშირებით არსებული გზშ არ შეარბილებს ზემოქმედებას იმ რეგიონზე. საქართველოში ჰესების მშენებლობას თუ ასეთ პირობებში ვაპირებთ, მაშინ ძალიან ცუდად გვქონია საქმე. ჰიდროელექტროსადგურების არასწორი დაგეგმარება პირველ რიგში ინვესტორს დააზარალებს იმიტომ, რომ მას უფრო მეტი თანხის გადახდა მოუწევს. ინვესტორი ფიქრობს, მერე რა მოხდა, შესწავლას ყოველთვის მოვასწრებო, მაგრამ ასე არ არის. შესაძლოა მერე ჰესის მშენებლობა ორჯერ ძვირი დაუჯდეს. როგორც ეს ბახვი ჰესის შემთხვევაში მოხდა. კლდე ჩამოიშალა და მეწარმემ ჰესის აღდგენისთვის საკმაოდ დიდი თანხა ჩადო. ეს იმიტომ მოხდა, რომ თავის დროზე შესწავლილი არ იყო. მზიურზე გასასვლელი გზა ქალაქს დაგეგმილზე ბევრად ძვირი იმიტომ დაუჯდა, რომ გარემოზე ზემოქმედების შეფასების ანგარიში არ იყო მომზადებული. ისეთი ტექნოლოგიით მოხდა კლდეების ჩამოშლა, (ააფეთქეს) რომ ახლა კლდე იშლება და ორჯერ ძვირი დაიხარჯა. საჭირო გახდა ბადეები გაეკრათ და ასე შეერბილებინათ გარემოზე ზემოქმედება... წყლის დამატებითი სარკეები კლიმატის ცვლილებას იწვევს. ზოგი უფრო მეტად, ზოგი უფრო ნაკლებად. ჰესების მშენებლობის შემთხვევაში მიკრო კლიმატი აუცილებლად შეიცვლება, მაგრამ ჩვენდა საუბედუროდ, კიდევ ერთი რთული გარემოება გვაქვს, გლობალური კლიმატის გავლენა ჰიდროელექტროსადგურებზე. თუ რაიმეს დაგეგმვას ვაპირებთ, პირველ რიგში უნდა ვიცოდეთ, გვექნება თუ არა წყალი. თუ წყალი არ გვექნა, რამდენიც გვინდა იმდენი ჰიდროელექტრო სადგური ავაშენოთ, ვერ გამოვიყენებთ. კლიმატის ცვლილება მსოფლიოში სწრაფად მიმდინარეობს. ყველა პროგნოზი გვეუბნება, რომ მტკნარი წყალი, რომელიც 20-ე საუკუნეში აღდგენად რესურსად ითვლებოდა, დღეს უკვე არააღდგენად რესურსადაა მიჩნეული. მტკნარი წყალი შეიძლება სერიოზული დეფიციტი გახდეს მსოფლიოში.

- ანუ საკითხი დგას გვექნება თუ არა მტკნარი წყალი და მდინარეები?


- დიახ, დიდი ხანია, ბევრს ეს თემა სასაცილო ჰგონია, მაგრამ სამწუხაროდ სასაცილო არ არის. კარგი იქნებოდა, რომ სასაცილო იყოს და მსოფლიოში ისეთი ცვლილებები, კატაკლიზმები, ამერიკასა და ევროპაში ისეთი დაბალი ტემპერატურები არ ფიქსირდებოდეს, როგორიც დღეს სახეზეა. ყველას ჰგონია, რომ დათბობა მაინც და მაინც ტემპერატურის აწევას ნიშნავს, მაგრამ არა, ეს ზამთრის პერიოდში უფრო სერიოზულ სიცივეებს ნიშნავს. ასე რომ, შესაძლებელია, გვქონდეს ბეტონის ნაგებობა და არ გვქონდეს წყალი.

- ხუდონჰესთან დაკავშირებით კომპანია რამდენად არის დაინტერესებული ამ მიმართულებით. იკვლევს თუ არა აღნიშნულ საკითხს?


- რამდენადაც ვიცი, მუშაობს, მაგრამ ძალიან სწყინთ, როდესაც ვინმე ეუბნებათ, რომ დეტალურად არ მუშაობენ. მინდა კომპანია დავაწყნარო, იმ თვალსაზრისით, რომ რეალურად 2012 წლიდან მოყოლებული დღემდე, რაღაც ნამდვილად გააკეთეს, მაგრამ ეს საკმარისი არ არის. მაგალითად, გარემოზე ზემოქმედების შეფასების ანგარიშში ტყესთან დაკავშირებით სხვადასხვა ციფრებია. 2013 წლის ვერსია, 2012 წლის ვერსიისგან განსხვავდება. 2012 წლის ვერსიაში წერია, რომ შეტბორვის ზონაში - ზემოქმედების ქვეშ, 4000-დან 5000-მდე ჰა ფერდები იქნება, 2013 წლის ანგარიშში ეს ციფრი უკვე გამქრალია. 2013 წლის ანგარიშში აღნიშნულია, რომ 325 ჰექტარი იქნება ზემოქმედების ქვეშ. მაგრამ როგორ წერია ეს, 325 ჰა გამოდის იქედან, რომ მსოფლიო ბანკს ეწერა 180 ჰა, სხვას კიდევ სულ სხვა ციფრი და ამბობენ, საერთო ჯამში 325 ჰა არისო. ანუ გამოდის, რომ სინამდვილეში არავინ დაითვალა რამდენი ტყის ფართობი იქნება ზემოქმედების ქვეშ? ზემოქმედება მარტო დატბორვის ზონას არ ნიშნავს, ეს ნიშნავს ნაპირებზე რა ტყეებიც დარჩება, რაც მათ 2012 წლის ვარიანტში ეწერათ, რომ 4000-დან 5000-მდე ჰექტარი შეიძლება შეტბორვის ზონაში მოექცეს. ეს არის ნამდვილი ციფრი. 4000-დან 5000-მდე ჰექტარში ტყე რამდენია, ჯერ ეს არ ვიცით, იმიტომ, რომ ინვენტარიზაცია ნამდვილად არ ჩატარებულა. მხოლოდ ძველი ინვენტარიზაციის მასალებს ეყრდნობიან. რა თქმა უნდა, ახალი ინვენტარიზაცია უნდა ჩატარებულიყო.

- ინვესტორი კომპანია „ტრანსელექტრიკას“ წარმომადგენლები აცხადებს, რომ ეს ყველაფერი დეტალურად აქვთ დაანგარიშებული


- ასე არ არის. კიდევ ერთხელ ნახონ ეს დოკუმენტი და წაიკითხონ. იქ არგუმენტირებული ახსნა არ არის. მე ბედნიერი ვიქნებოდი, რომ დოკუმენტში ტაქსაციის მასალები იდოს.

- ქალბატონო ნინო, კომპანიაში ამბობენ, რომ თქვენ არასწორ ციფრებს ავრცელებთ. მათი თქმით, განსახლება მოუწევს 184 კომლს, ანუ 769 ადამიანს, 3 სოფელი იტბორება, 2 კი ზემოქმედების ქვეშ ექცევა და ა.შ. თქვენ უფრო დიდ ციფრებს ასახელებთ


- სხვადასხვა ციფრების არსებობა იმან გამოიწვია, რომ ისინი თვითონ დოკუმენტში არ არის ნათლად მოცემული. 769 ადამიანი იქნება თუ 1000, ეს ჯერ არ ვიცით, იმიტომ, რომ სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების ანგარიში არ არსებობს. გარემოზე ზემოქმედების შეფასება სულ სხვა რამაა და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების შეფასების ანგარიში სულ სხვაა. სოციალური გარემოზე ზემოქმედების შეფასების ანგარიშს განსახლების გეგმა თან უნდა ჰქონდეს დართული. ყოველ შემთხვევაში პრინციპები მაინც უნდა ვიცოდეთ, რაც ჯერჯერობით უცნობია.

- სოფლების რაოდენობაზეც გედავებოდათ კომპანია. „ტრანსელექტრიკაში“ ამბობენ, რომ 3 სოფელი დაიტბორება და 2 ზემოქმედების ქვეშ მოექცევაო. ისინი აცხადებენ, რომ თქვენ უფრო მეტი რაოდენობა დაასახელეთ


- მე ვთქვი ტოპონიმი. ტოპონიმი და სოფელი მგონი განსხვავებული რამ არის. ტოპონიმი არის ადგილის ზუსტი დასახელება. სოფელი არ მიხსენებია. რატომ გვედავება კომპანია, ჩემთვის გაუგებარია. თუ სწორი შეფასება გაკეთდება, თვითონ კომპანიას უმცირდება ის მძიმე რისკი, რაც იქ რეალურად არის.


- ხუდონჰესის მშენებლობა მარტში უნდა დაიწყოს. სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების ანგარიში კი ჯერ მომზადებული არ არის. უნდა იყოს
- თუ არა ეს ანგარიში უკვე მზად?

- დიახ, რა თქმა უნდა, უკვე მომზადებული უნდა იყოს. მაგრამ სახელმწიფოში ხელისუფლების ცვლილება რომ არ მომხდარიყო, შესაძლოა 2012 წელს მშენებლობის ნებართვა გაცემულიყო. ენერგეტიკის სამინისტრომ გაითვალისწინა საზოგადოების დაჟინებული მოთხოვნა, რომ ძალიან ბევრი ასპექტისთვის გადაეხედათ. მხოლოდ ამან განაპირობა ის, რომ პროცესი დროში გაიწელა. მარტში მშენებლობის დაწყებას აპირებენ, მაგრამ ვნახოთ.


- წინასაარჩევნო პერიოდში კოალიცია „ქართული ოცნების“ წარმომადგენლები აცხადებდნენ, რომ დიდი ჰესების მშენებლობა შეჩერდებოდა. დღეს ენერგეტიკის სამინისტრო ამ პროექტს საკმაოდ აქტიურად უჭერს მხარს. ეკონომიკის სამინისტრო კი დუმს, რომელმაც სამშენებლო ნებართვა უნდა გასცეს. ხომ არ ფიქრობთ, რომ მთავრობაში ამ საკითხთან დაკავშირებით პოზიციები განსხვავებულია?

- ვფიქრობ, რომ ზოგ შემთხვევაში არასრული ინფორმაციები აქვთ მთავრობაში. ამ მხრივ გარკვეული პრობლემები გვაქვს. ის 32 ჰიდროელექტროსადგური ეკონომიკური თვალსაზრისით, ანუ საქართველოსთვის თუ რამდენად არის საჭირო, არ შეფასებულა. ყველა დაგეგმილი ჰიდროელექტროსადგური ეკონომიკური კუთხით აუცილებლად უნდა იყოს შეფასებული. პოლიტიკური შეფასებების გაკეთებას ვერ დავიწყებ. უბრალოდ მინდა ვთქვა, თუ გვსურს, რომ წინსვლა გვქონდეს, მაშინ ყველაფერი კარგად უნდა ავწონ-დავწონოთ, რამდენად მიზანშეწონილია ამა თუ იმ პოლიტიკის განხორციელება. ყველაფერი შეფასებული უნდა იყოს. არავინ ამბობს არას. ჩვენ ვამბობთ, რომ ყველაფერი დეტალურად უნდა შევისწავლოთ.


- საინტერესოა, დღეს მსოფლიოში დიდი ჰესების მშენებლობის ტენდენცია რამდენად აქტუალურია?

- დიდი ჰესების მშენებლობა საკმაოდ შენელებულია. გიგანტური ჰესები ძირითადად ინდოეთში, თურქეთსა და ჩინეთში შენდება. ევროპის კონტინენტზე ეს ტენდენცია საკმაოდ შემცირებულია. ჰიდროელექტროსადგურები ევროპაში ნაკლებად საინტერესოა. იქ უკვე სხვა, ალტერნატიულ ენერგეტიკაზე საუბრობენ. ჰელიოზე, ნანო ენერგიებზე და ა.შ. ანუ, ენერგო რესურსის გამოყოფის ახალი ტალღა წამოვიდა. ჩვენ სამწუხაროდ ჯერჯერობით ამაზე არ ვსაუბრობთ, რაც ძალიან დასანანია.

- ჩვენ წეღან ციფრები ვახსენეთ, რამდენი ადამიანის განსახლდება მოხდება, რა მოცულობის ტყე დაიტბორება და ა.შ. დატბორვის ზონაში ასევე მოექცევა საფლავები და ტაძრები. მთავრობა ამბობს, რომ ეს საკმაოდ მძიმე და მტკივნეული პროცესია, თუმცა პროექტის მასშტაბურობიდან გამომდინარე ის უნდა განხორციელდესო. თქვენ რას ფიქრობთ ამის თაობაზე?

- ეს იმ შემთხვევაში უნდა მოხდეს, თუ სახელმწიფოსთვის ეკონომიკური თვალსაზრისით პროექტი მომგებიანი იქნება. ასეთ შემთხვევაში შეიძლება რაღაც საკითხი დეტალურად იყოს განხილული. ამიტომ არის მნიშვნელოვანი, რომ ხუდონჰესის შეფასებითი ეკონომიკური ანალიზი გაკეთდეს, თავისი გარემოსდაცვითი ანალიზით.


- ენერგეტიკის სამინისტროს ხელმძღვანელობამ ისაუბრა თუ რა სარგებელი შეიძლება მოუტანოს პროექტმა ქვეყანას როგორც ეკონომიკური, ისე ენერგეტიკული თვალსაზრისით

- ეს ციფრები ყოველ დღე იცვლება. ზოგადად ციფრი ყოველთვის იცვლება. ლარის ღირებულება 10 წლის წინ სხვა იყო და დღეს სხვაა, ხომ? ეკონომისტები ამაში ხომ მეთანხმებიან? ვალუტა ინფლაციას ხომ განიცდის? ასევეა გარემოსთან დაკავშირებით. ყველაფერი იცვლება, ყველა ციფრი იცვლება. ასე რომ, ნუ მედავებიან. სანამ ქვეყანას არ ექნება ეკონომიკური სტრატეგია, ენერგეტიკული პოლიტიკა და სტრატეგია, თანამედროვე მეთოდოლოგიები, სამან ქვეყანაში ახალი ტექნოლოგიები არ შემოვა, მანამ ასეთ მდგომარეობაში ვიქნებით - ციფრები სულ შეიცვლება. მდგრადობა სწორედ რომ მდგრად ეკონომიკურ სტრატეგიაზე დაყრდნობით უნდა ვიხილით. სტრატეგია კი ჯერჯერობით არ არსებობს. ელექტროენერგია ხომ გვინდა, მაგრამ არ ვიცით რისთვის გვინდა. რას ვანვითარებთ, რომელი ენერგოტევადი მრეწველობა გვინდა განვავითაროთ. თუ ექსპორტისთვის გვინდა, ვიცით ვის უნდა მივყიდოთ? 2010 წელს ჩვენ ვაპირებდით, რომ ელექტროენერგია თურქეთისთვის მიგვეყიდა, თუმცა, როგორც ცნობილია, 2018-2020 წლისთვის მათ ჩვენი ელექტროენერგია არ დასჭირდებათ, რადგანაც ატომურ ელექტროსადგურებს აშენებენ.


- ექსპერტთა ერთი ჯგუფი, ვინც ხუდონჰესის მშენებლობის წინააღმდეგია, აცხადებს, რომ ხუდონჰესის ალტერნატივა შესაძლოა, მცირე ჰესების მშენებლობა იყოსო. თქვენ ეთანხმებით ამ მოსაზრებას?

- ყველაფერი ფარდობითია. მე მაინც ვთვლი, რომ ყველგან მცირე ჰესების აშენება, შესაძლოა მდინარეებისთვის და ხეობებისთვის უფრო კატასტროფული იყოს. ჩვენი ყველა პატარა ხეობა თავისი ბუნებრივი ეკოსისტემებით უნიკალურია და შესაძლებელია ზოგ შემთხვევაში მცირე ჰესმა უფრო დიდი ზიანი მიაყენოს, ვიდრე დიდმა ჰიდროელექტროსადგურმა. ყველა საკითხი ყოველთვის ბოლომდე უნდა იყოს შესწავლილი. თუ ყაზბეგში, ხდის ხეობაში, ჰიდროელექტროსადგურის მშენებლობის საკითხმა პროტესტი გამოიწვია, ეს იმიტომ მოხდა, რომ ხდე იყო უნიკალური ეკოსისტემა. იქ მცირე ჰესი უნდა აშენდეს და როდესაც ჩვენი მხრიდან პროტესტი გამოითქვა, კითხვას სვამდნენ, როგორ, აღარც დიდი ჰესი გვინდა, აღარც საშუალო? გარემოს დამცველები ყოველთვის ყველაფერ ეწინააღმდეგებიანო. ყველაფერს არ ვეწინააღმდეგებით. ჩვენი ორგანიზაცია მიიჩნევს და მეც ამ აზრს ვეთანხმები, მომხრე და მოწინააღმდეგე არ არსებობს. დამიმტკიცე რომ კარგია, გააკეთე მაქსიმალურად ისე, რომ გარემოზე ზემოქმედება შეარბილო და ყველგან ყველაფერის აშენება შეიძლება.


- ხდის ხეობაში ასაშენებელი ჰესის გარემოზე ზემოქმედების შეფასება მომზადებულია

- მომზადებულია, მაგრამ საკმარისი არ არის. თითქოს ზიანი არაფერია, თუმცა ყველაზე დიდი დარტყმა, რაც იქ გარემოს შესაძლოა მიადგეს გახლავთ ის, რომ, მცირე კორომი, რომელიც წიწვოვანია, გაქრეს და ვერასოდეს აღდგეს. ამის გამო რა მოხდება, ბოლომდე შესწავლილი არ არის.


- ხდის ხეობაში მცირე ჰესის მშენებლობის დაწყების ნებართვა უკვე გაცემულია. მაშ რატომ გაიცა ეს ნებართვა?

- გარემოს დაცვის სამინისტრომ ნებართვა რომ გასცა, კომპანიას პირობებში დაუდო, რომ ეს საკითხი აწი უნდა გამოიკვლიოს, მონიტორინგი ჩაატაროს.


- თუ დადგინდა, რომ ჰესი წიწვოვანს გაანადგურებს, მაშინ ინვესტორს მშენებლობის გაჩერება მოუწევს. როგორ ფიქრობთ, რატომ რისკავს კომპანია? ხომ არ აქვს იმედი, რომ გარემოს დაცვის სამინისტროში ვინმე ლობირებას გაუწევს?

- ალბათ ამის იმედი აქვთ. რატომ ვჩქარობთ? ზედმეტი ფულის გადახდა რატომ გვინდა? მე მესმის რატომაც. იმიტომ რომ, გარემოზე ზემოქმედების შეფასების მთელი ჩვენი პროცედურა აღრეულია. ინვესტორი ჯერ ფულს ხარჯავს და მერე ეუბნებიან მას, ახლა გაჩერდი, აქ ამის გაკეთება არ შეიძლება, თურმე გარემოს ზიანი ადგებაო. ყველაფერი ამოტრიალებულია. ჯერ შესწავლილი უნდა იყოს, ყველა პარამეტრი კარგად გაიზომოს, შეფასდეს და მხოლოდ ამის შემდეგ უნდა დაიწყოს ინვესტორმა ფულის ხარჯვა. როგორც გითხარით, ჩვენთან ყველაფერი პირიქით ხდება. ეს არასწორი მიდგომები, რომელიც დღეს კანონმდებლობაში გვიდევს, ყველაზე მეტად დამღუპველია. სახელმწიფომ ისეთი რეგულაციები უნდა შემოიღოს, რომელიც მის ეკონომიკურ განვითარებას უფრო მდგრადს გახდის. თორემ, დღეს ვიღაცას ხუდონჰესის აშენება მოუნდა, ხვალ დიდი კასკადების აშენება მოუნდება მტკვარზე, ზეგ რიონზე დიდი კასკადების მშენებლობა და ისედაც დაცარიელებული რაჭა, სულ მთლად უნდა დავაცარიელოთ. ყველა მთა დავაცარიელოთ და სამაგიეროდ ჰიდროენერგეტიკა გვექნება. კი მაგრამ ვისთვის? თუ ყველა კუთხე დაცარიელდა ელექტროენერგია რად გვინდა? ჩვენი ყველაზე დიდი სიძლიერე სოფელი იყო. სოფელს რომ მოშლი, რა დაგრჩება?


- ხუდონჰესის თემას მინდა დავუბრუნდე. საუბრობენ, რომ შესაძლოა ამ შემთხვევაში კორუფციულ გარიგებებს ჰქონდეს ადგილი. თუ გსმენიათ რამე ამის თაობაზე?

- არა. საბედნიეროდ არ მსმენია. საქართველოში ყველა ფიქრობს რომ ყველგან კორუფციაა. მე რომ მკითხოთ, კორუფციული გარიგება ჩვენს კანონმდებლობაშია. როცა კანონმდებლობა ბუნდოვანია და ორაზროვნად იკითხება, ჩათვალეთ, რომ ის კორუფციული გარიგების სქემაა. ეკონომიკური განვითარება თუ გვინდა, ჩვენ ე.წ. ოფშორულ კომპანიებზე საერთოდ არ უნდა ვილაპარაკოთ.


- კომპანია „ტრანსელექტრიკა“ ე.წ. ოფშორულ ზონაშია დარეგისტრირებული

- თითქმის ყველა კომპანია, რომელიც საქართველოს ბაზარზე მოქმედებს, იყო და არის, ე.წ. ოფშორში დარეგისტრირებული. თუ გვინდა, რომ კორუფციას გავექცეთ, რა თქმა უნდა, ე.წ. ოფშორზე აღარ უნდა ვილაპარაკოთ.


- ხუდონჰესის სეისმომდგრადობის საკითხზე რას იტყვით? როგორც ამბობენ, სეისმომდგრადობის შესწავლა მსოფლიოს ყველაზე სანდო ინსტიტუტების მიერ ხდება

- ეს ძალიან კარგია, მაგრამ ქართველი ღვაწლმოსილი გეოლოგების გარეშე ამის გაკეთება არ შეიძლება. არავის ეგონა, რომ სპიტაკის მიწისძვრა, ასევე რაჭაში დიდი მიწისძვრა მოხდებოდა. არავინ ფიქრობდა თუ 2009 წელს რაჭაში მომხდარი მიწისძვრა ეპიცენტრში 8 მაგნიტუდის იქნებოდა. ეს საკმაოდ მაღალია. მე მეტსაც გეტყვით, კავკასიონი ახალი მთათა სისტემაა და ყველა პროგნოზი ამბობს, რომ მიწისძვრები გაძლიერდება. ასე რომ, წინასწარ ვერ ვიტყვით რა და როგორ იქნება. მიწისძვრის პროგნოზირება შეუძლებელია. ამბობენ, რომ ხუდონჰესი 9 ბალზე იქნება გათვლილი. ვფიქრობთ, რომ შესაძლოა ეს პრობლემატური იყოს.


- ექსპერტები, რომლებიც ხუდონჰესის მშენებლობას აპროტესტებენ, საუბრობენ, რომ მაღალი მაგნიტუდის მიწისძვრის შემთხვევაში შესაძლოა ნაგებობამ ბიძგებს გაუძლოს, მაგრამ მთას შეექმნას პრობლემაო

- დიახ, რა თქმა უნდა, რეალურია, რომ გარშემო მთათა სისტემა შეიცვალოს და მოხდეს წყლის გაპარება, მითუმეტეს, რომ ამ ტერიტორიას ნაპრალიანობა ახასიათებს. ჩვენ რამდენიმე დღის წინ სპეციალისტები მოვიწვიეთ. შეხვედრა გვქონდა იმ პიროვნებასთან, რომელმაც კაშხალის მდგრადობა გარღვევაზე შეაფასა. ქართველი პროფესორია. ძალიან კარგი სპეციალისტია. მან პირდაპირ განაცხადა, მიუხედავად იმისა, რომ კომპანიამ მე ნაწილობრივ გარღვევაზე შემიკვეთა შეფასების მომზადება, საერთოდ ასეთი კაშხლები მთლიანად ირღვევა, ამიტომ მართალი ხართ, როცა ითხოვთ, რომ მთლიანი შეფასება გაკეთდესო. მსოფლიო პრაქტიკა უჩვენებს, რომ ასეთი კაშხლები მთლიანად უნდა შეფასდეს. რატომ არის მნიშვნელოვანი, რომ ტყეები შევაფასოთ, სად და როგორ არის განლაგებული. ერთია, რომ კაშხალის აშენების შემთხვევაში უნდა გაიკაფოს ის ადგილი, რომელიც დაიტბორება, მეორეა ტყეები, რომელიც შეტბორვის ზონაში მოექცევა. წყლის ზედაპირი რამდენიმე კილომეტრზე მოახდენს ზემოქმედებას. იქ ძალიან დიდი ტყის მასივებია, რომლებიც ციცაბო კლდეებზე არის. მათი პირობები თუ არ შეისწავლეს, ნიადაგის დატენიანების შემთხვევაში, რაც აუცილებლად მოხდება, პირდაპირ ჩამოიშლება და ხეები წყალსაცავში ჩაცვივდება, რაც დამატებით ტალღას გამოიწვევს და ა.შ. კიდევ ერთხელ ვამბობ, ყველაფერი ნაწილობრივაა შესწავლილი.

- თუ ნაწილობრივი, ან მთლიანი ჩამოშლის კუთხით ხუდონჰესს რაიმე პრობლემა შეექმნა, დატბორვის საშიშროება რამხელა ტერიტორიას ემუქრება?


- გარემოზე ზემოქმედების შეფასების ანგარიშში მე უკვე ყველა ციფრი მეეჭვება. ყველა ციფრი, რომელსაც მივადექით, რომ დაგვეთვალა, ამოტრიალებულია და 1982 წელს დადებულ ციფრებს უტოლდება. როცა მეუბნებიან, ჩვენ ახალ პროექტს ვაკეთებთო, მე დიდი კითხვის ნიშნები მიჩნდება. მაშინ რატომ ვართ იმ პარამეტრებში, რომელიც საბჭოთა პერიოდში იყო?.



სოფო ჩიხლაძე

საინფორმაციო სააგენტო „ნიუსპრესი“