ემინ მილი რამდენიმე წლის წინ აზერბაიჯანში ცნობილი ბლოგერი იყო. 2009 წელს დააპატიმრეს. აზერბაიჯანის ციხეში 17 თვე გაატარა. შემდეგ გერმანიაში წავიდა და რამდენიმე თანამოაზრესთან ერთად დამოუკიდებელი მედიასაშუალება, ონლაინ-ტელევიზია Meydan.TV დააარსა. თავიდან საჭირო ხარჯები სხვადასხვა კერძო პირისგან მიღებული შემოწირულობებით დაფარეს, შემდეგ კი საერთაშორისო ფონდების დახმარებაც მიიღეს. დღეს მათ მასალებს არაერთი საერთაშორისო მედიაორგანიზაცია იყენებს. ემინ მილს და Meydan.TV-ის სხვა ჟურნალისტებს მორალური, ფინანსური, ფიზიკური და უსაფრთხოების კუთხით არაერთი გამოწვევა აქვთ. ამ და სხვა თემებზე ემინ მილს „ამერიკის ხმის“ ვაშინგტონის სტუდიაში ვესაუბრეთ.
- რა გზა გაიარეთ საერთაშორისო სამართლის სტუდენტობიდან მედიაორგანიზაციის დაფუძნებამდე? როგორ გაჩნდა Meydan.Tv-ის იდეა?
- ბერლინში საერთაშორისო სამართალს ვსწავლობდი და შემდეგაც ბევრი საერთაშორისო ორგანიზაციისთვის ვმუშაობდი. მოგვიანებით სამოქალაქო აქტივისტი გავხდი, 2009 წელს ამის გამო დამაპატიმრეს. მას შემდეგ, რაც გამათავისუფლეს, საზღვარგარეთ წავედი და მალევე დავრწმუნდი, რომ აზერბაიჯანში დამოუკიდებელი მედიის დიდი საჭიროება იდგა: რომ ჩვენ, როგორც საზოგადოებას, არ გვყავს ინფორმაციის სანდო წყაროები და საჭიროა, რაიმე პოზიტიური ტრანსფორმაცია მაინც მოხდეს. ამისთვის ბევრი შემადგენელი ნაწილია აუცილებელი, და დამოუკიდებელი მედია, როგორც ინსტიტუცია, ერთ-ერთი მაგანია. და მე და კიდევ ჩემმა რამდენიმე მეგობარმა გადავწყვიტეთ, რომ საჭირო იყო დაგვეარსებინა სწორედ Meydan.TV. ჩვენ ეს რა თქმა უნდა, საზღვარგარეთიდან დავიწყეთ, რადგან, სამწუხაროდ, სიტუაცია აზერბაიჯანში ისეთია, რომ იქ ვერ შეძლებ იქონიო ოფისი ან საბანკო ანგარიში, რომ მედიაორგანიზაციამ თავისუფლად იფუნქციონიროს, გარდა ამისა, ადმინისტრაციული ბარიერებიცაა. ამიტომ 2013 წლის გაზაფხულზე “მეიდან.ტვ”-იმ მაუწყებლობა სწორედ ბერლინიდან დაიწყო.
(...)
- თქვენ ამბობთ, რომ აზერბაიჯანის მოსახლეობის 10% ყოველკვირეულად გიყურებთ, თუმცა მაინც ვინაა თქვენი ძირითადი აუდიტორია, ვისთვის ამზადებთ მასალას - აზერბაიჯანში მცხოვრებთათვის თუ საერთაშორისო საზოგადოებისთვის, რომლებსაც გინდათ, რომ აზერბაიჯანის ამბები მოუყვეთ?
- ჩვენი აუდიტორიის 80-90% სწორედ აზერბაიჯანშია. 10-20% კი არიან ის აზერბაიჯანელები, რომლებიც ქვეყნის ფარგლებს გარეთ ცხოვრობენ, სწავლობენ, თუ მუშაობენ. ჩვენს ვებგვერდს აქვს აზერბაიჯანული, ინგლისური და რუსული ვერსიები, თუმცა, სამწუხაროდ, არ გვაქვს საკმარისი რესურსი საიმისოდ, რომ რუსული და ინგლისურენოვანი ვერსიები სათანადოდ და დროულად განვაახლოთ ხოლმე. ყველა ჩვენი რესურსი პირველ ყოვლისა, მიმართულია აზერბაიჯანული ვერსიისკენ, იმ მიზნით, რომ ეს ინფორმაცია აზერბაიჯანში მცხოვრებ ადამიანებს მივაწოდოთ.
- ვინ არიან თქვენი გუნდის წევრები? ის აზერბაიჯანელები, რომლებიც მანამდეც ევროპაში ცხოვრობდნენ, თუ გყავთ კორესპოდენტები აზერბაიჯანშიც?
- ერთ-ერთი დამფუძნებელი და დღეს ჩვენი სოციალური მედიის მენეჯერი ჰაბიბ მუნთაზირია, რომელსაც დიდწილად უნდა ვუმადლოდეთ ჩვენს ასეთ წარმატებას ამ სივრცეში. ის მანამდეც ცნობილი ბლოგერი იყო. თუმცა ახლა სოციალური მედიის მიმართულებითაა დაკავებული. გვყავს ჟურნალისტი ორჰან მამედოვი, რომელიც რომში სამართალს სწავლობდა და თურქული გამოცემისთვის ჟურნალისტად მუშაობის გამოცდილება ჰქონდა, ის მთელი წლის მანძილზე მოხალისეობრივად გვეხმარებოდა მასალების მომზადებაში. შემდეგ ბერლინში ჩამოსულმა განაგრძო ჩვენი დახმარება, და ეს იმდენად ღირებული იყო, რომ ჩვენ ის სამსახურში ავიყვანეთ. ჩვენი გუნდის წევრია შირინიც, რომელიც ჩვენი ჟურნალისტი იყო აზერბაიჯანში, ის დააკავეს და 30 დღის განმავლობაში აწამებდნენ. მოგვიანებით მან მოახერხა აზერბაიჯანის დატოვება, ჩავიდა საქართველოში, მაგრამ, სამწუხაროდ, არც იქ იყო მისთვის უსაფრთხო გარემო და ახლა ისიც ბერლინში ჩამოვიდა.
რაც შეეხება აზერბაიჯანს დღეს, ჩვენ ძალიან ბევრი ე.წ. მოქალაქე ჟურნალისტი გვყავს ქვეყანაში. ჩვენ ვთხოვთ მათ გამოგვიგზავნონ მასალები, ვიყენებთ ფართო ქსელს იმისთვის, რომ მათი მოწოდებული ფაქტები გადავამოწმოთ, გვყავს პროფესიონალი კონტრიბუტორებიც, რომლებიც სტატიებსა და რეპორტაჟებს გვიგზავნიან. თუმცა, როგორც გითხარით, ძალიან ფართო ქსელია “მოქალაქე ჟურნალისტებისა”, რომლებიც გვეხმარებიან იმაში, რომ აზერბაიჯანიდან საკმარისი მასალა გვქონდეს. თითქმის ყველას, ვინც კი ოდესმე გვეხმარებოდა ან მასალას გვიგზავნიდა, შემდეგ აზერბაიჯანის სამართალდამცავი სტრუქტურები ავიწროებდნენ.
- თქვენ განაცხადეთ, რომ Meydan.TV-ის წინააღმდეგ ხელისუფლებამ საქმე აღძრა. თქვენც და თქვენი ჟურნალისტებიც გამუდმებით იღებთ სიკვდილის მუქარებს. მათ შორის ორი წლის წინ პირადად ერთ-ერთი მინისტრი დაგემუქრათ. როგორ უმკლავდებით ამას? როგორ სწავლობთ ცხოვრებას მუდმივი მუქარისა და შიშის თანხლებით?
- იცით, ამაზე ყოველდღიურად მართლა არ ვფიქრობ. ვიღებ შესაბამის ზომებს, რომ თავიდან ავირიდო ის სიტუაციები, სადაც რაიმე ცუდი შეიძლება მოხდეს, მოვერიდო კონკრეტულ ადამიანებს. ფსიქოლოგიურად ვცდილობ ამ კითხვას არ ჩავუღრმავდე და არ ვიფიქრო ამაზე. ეს ერთ-ერთი საკითხია, ყოველდღიურად კი ძალიან ბევრი საკითხი გვაქვს მოსაგვარებელი, ყოველდღიური რუტინა, სარედაქციო დაგეგმვა, ფინანსების მოძიება და სხვა თემები, რომლებიც გამუდმებით საჭიროებს ყურადღებას და მოგვარებას. ამიტომ ვცდილობ ემოციურად ამ ფიქრებს არ დავემორჩილო. იმიტომ, რომ ადამიანებს, რომლებსაც ძალიან მაღალი თანამდებობები უჭირავთ, მაგრამ განგსტერებივით იქცევიან, სწორედ ეს სჭირდებათ. მათ უნდათ, რომ არა მხოლოდ ფიზიკურად გაგისწორდნენ, არამედ სურთ, რომ ფსიქოლოგიურადაც გაგტეხონ და რაც ყველაზე მთავარია, ეს შემდეგ სხვებმაც დიანახონ, გაიგონ, რა რთულია. ისინი აპატიმრებენ და აწამებენ ჩვენს ჟურნალისტებს, დააპატიმრეს არაერთი ჩვენი ნათესავი, გატეხეს და დაბლოკეს ჩვენი საიტი, მუდმივად რაღაცას გვიკეთებენ, მაგრამ ჩვენი გუნდის პასუხი ყოველთვის ძალიან მშვიდი იყო. ვთქვით, რომ ყველა ამ რეპრესიას ვუპასუხებდით ერთი მარტივი გზავნილით, განაცხადით, რომ გავაგრძელებთ ჩვენი საქმის კეთებას, გავაუმჯობესებთ მის ხარისხს, გავზრდით მაყურებელთა და მკითხველთა რაოდენობას. და ჩვენ ეს პირობა შევასრულეთ.
მიუხედავად ამდენი თავდასხმისა, “მეიდან.ტვ” ყოველწლიურად აორმაგებდა აუდიტორიას, ასე რომ ჩვენ ვაღწევდით იმას, რაც გვსურდა, ხელისუფლებამ კი ვერ მიაღწია იმას, რაც ასე უნდოდა. მთავრობა ალბათ გააგრძელებს თავდასხმას და მუქარას, მაგრამ მჯერა, რომ დადგება დღე, როდესაც “მეიდან.ტვ”-ის აზერბაიჯანის მოსახლეობის არა 10, არამედ 50% და მეტი უყურებს. არა იმიტომ, რომ ის ასეთი გადასარევია, არამედ იმიტომ, რომ სამწუხაროდ, აზერბაიჯანში ქრება ინფორმაციის ყველა მცირე კუნძულიც კი. ბოლო დროს დახურეს ერთადერთი დამოუკიდებელი საინფორმაციო სააგენტო “თურან ნიუსი”, რაც კიდევ ერთხელ ადასტურებს ამას.
საბედნიეროდ, ჩვენ მოვახერხეთ, “მეიდან.ტვ” ისეთნაირად შეგვექმნა, რომ ეს თავდასხმები ვერ გვაიძულებს, რომ იმედი დავკარგოთ. არსებობს ძალიან დიდი ქსელი ადამიანებისა, რომლებიც თავს ჩვენს ჟურნალისტებად მიიჩნევენ, გვთხოვენ ვუთხრათ სად წავიდნენ, რა გადაიღონ, მიდიან და ამას საკუთარი ინიციატივით აკეთებენ და გვიგზავნიან მასალებს, რომლებსაც ჩვენ მერე ვამოწმებთ და ვაქვეყნებთ. ჩვენი აუდიტორიის გაზრდა იქნება პასუხი იმაზე, რასაც მთავრობა გვიკეთებს ჩვენ.
- თქვენც თქვით და ვიცით, რომ ასეთ შემთხვევებში ხშირად არა მხოლოდ ჟურნალისტებს აპატიმრებენ ან ემუქრებიან, არამედ მათ ახლობლებსაც, რომლებისთვისაც ეს პროფესიული არჩევანი სულაც არ არის. ეს არჩევანი მათ არ გაუკეთებიათ. როგორ უმკლავდებით ამ პასუხისმგებლობას, რას აკეთებთ მაშინ, როდესაც თქვენს ოჯახის წევრებს აპატიმრებენ ან ემუქრებიან?
- ჩემი რამდენიმე ნათესავი დააპატიმრეს. ჩემი ცოლის ნათესავებიც. იყო ოფიციალური განცხადებაც, რომელსაც ჩემი 23 ნათესავი აწერდა ხელს. ამ წერილში ისინი გმობდნენ ჩემს ქმედებებს, ამბობდნენ, რომ ქვეყნის მტერი ვარ და რომ ისინი სრულად უჭერენ მხარდ ილჰამ ალიევის პოლიტიკას. მე მათ არ განვსჯი, ისინი ცდილობენ თავისი ოჯახების უსაფრთხოების გარანტიები მიიღონ. მაგრამ მე და ჩვენი გუნდის წევრები ჟურნალისტიკისთვის და აზერბაიჯანული დამოუკიდებელი მედიისთვის მუშაობას თავს არ დავანებებთ იმის გამო, რომ მათ შეიძლება ჩვენი ნათესავები ტყვედ აიყვანონ. ესაა ტერორისტული აქტივობის მსგავსი ქმედება და ჩვენ არ ვაპირებთ ვაწარმოოთ მოლაპარაკებები ადამიანებთან, რომლებიც გვატერორებენ.
- თუმცა იქნებ, აზერბაიჯანში ხალხის ნაწილი თქვენს გუნდს მართლა ქვეყნის მტრად მიიჩნევს?
- მე ასეთ ადამიანებს პირადად არასდროს შევხვედრივარ. ადამიანებს, რომლებიც გულწრფელად ფიქრობენ და ამბობენ, რომ ჩვენ ჩვენს ხალხს და სახელმწიფოს ვღალატობთ. ასობით ათას ადამიანთან გვაქვს კომუნიკაცია, ვიღებთ წერილებს, კომენტარებს. ჩვენ წინააღმდეგ მომართულ კომენტარებს თავად ჩვენივე მკითხველები პასუხობენ. ასეთ რამეს მოისმენთ პროსამთავრობო გაზეთებსა და ტელევიზიებში, რომლებიც არარეალურ სამყაროში არიან, სამყაროში, რომელიც არ არსბებობს. ჩემი ნათესავებიც იძულებულნი იყვნენ მოეწერათ ხელი ამ წერილისთვის, რადგან ჩემი ბიძაშვილი იყო დაკავებული და ეს მისი გათავისუფლების ერთადერთი პირობა იყო. იმით, რაც ქვეყანაში ხდება, ხალხი უკმაყოფილოა და სულაც არაა ბედნიერი. ბოლო დროს შემოსავაალი შემცირდა, ინფლაცია, ნავთობის დასის დაცემა. სიტუაცია ისეთიც კი არაა, როგორიც 3-4 წლის წინ იყო. ასე რომ, ასეთ განცხადებებს სერიოზულად ვერ ვიღებ.
(...)
- რა ცვლილების დანახვა გინდათ საიმისოდ, რომ თქვენი საქმიანობის წარმატებაში დარწმუნდეთ?
- ჩვენ დამოუკდიებელი მედია ვართ, ჩვენ არ გვაქვს პოლიტიკური მიზნები. არ ვმუშაობთ იმისთვის, რომ რეჟიმი შეიცვალოს, ან რამე მსგავსი. არ ვართ აქტივისტები. ჩვენ ვართ ჯგუფი ჟურნალისტებისა, რომლების მისიაც არის, მივაწოდოთ აზერბაიჯანში ხალხს სანდო ინფორმაცია. რომ მათ ხელი მიუწდვებოდეთ დამოუკიდებელ ინფორმაციის წყაროებზე, არსებობდეს პლატფორმა განსხვავებული ხმებისთვის დებატებისთვის, ნებისმიერი ტიპის პროპაგანდისგან თავისუფალი ტიპის ინფორმაციისთვის.
- თქვენი ჟურნალისტი, აფგან მუხთარლი თბილისიდან გაუჩინარდა და ის ახლა ბაქოს წინასწარი დაკავების იზოლატორშია. თქვენც ახსენეთ, რომ საქართველოსი თქვენი ერთ-ერთი თანამშრომელი თავს უსაფრთხოდ აღარ გრძნობდა. იყო თუ არა თქვენთვის საქართევლო პრესის თავისუფლების მხრივ საიმედო ქვეყანა და რამდენად შეიცვალა თქვენი დამოკიდებულება მის მიმართ მუხთარლის საქმის შემდეგ?
- საქართველო ის ქვეყანაა, რომელიც მიყვარს, რომელიც ბევრ აზერბაიჯანელს უყვარს, გვიყვარს იქ ჩასვლა, ქართული კულტურა, დედაჩემი, რომელიც აზერბაიჯანელი იყო, თბილისშია დაბადებული. ამიტომ ჩვენთვის კიდევ უფრო მტკივნეულია იმის დანახვა, რომ საქართველოს ხელისუფლება ან თუნდაც მისი ნაწილი დაემორჩილა დიქტატურისა და კრიმინალური რეჟიმის სურვილს და შესაძლებელი გახადა საქართველოს ტერიტორიიდან ერთ-ერთი ჩვენი ჟურნალისტის მოტაცება და მისი აზერბაიჯანისთვის გადაცემა.
აფგან მუხთარლი თამაშობდა ძალიან მნიშვნელოვან როლს არა მხოლოდ როგორც ჟურნალისტი, რომელმაც რამდენიმე ჟურნალისტური გამოძიება ჩაატარა საქართველოში ილჰამ ალიევის ბიზნესების შესახებ, არამედ პიროვნულადაც ფიზიკურად ეხმარებოდა ძალიან ბევრ აქტივისტს, ჟურნალისტს, რომელებიც იყვნენ საქართველოშსი, მასპინძლობდა მათ თუ საჭირო ხდებოდა და ა.შ. მან ბაქოში, სასამართლო სხდომაზე თქვა, რომ ის სწორედ ქართველმა სამართალდამცავებმა, ოფიციალურ ფორმაში ჩაცმულმა პირებმა სცემეს, ჩასვეს მანქანაში და საზღვრისკენ წაიყვანეს. ჩვენთვის ქართული მხარის ჩართულობა კითხვის ნიშნის ქვეშ არ დგას. ჩვენ ვფიქრობთ, რომ აზერბაიჯანული და ქართული უსაფრთხოების სამსახურების თანამშრომლობის გარეშე ასეთი რამ ვერ მოხდებოდა. ჩვენ ამ ინციდენტამდეც ვიღებდით ბევრ სიგნალს საქართველოს მთავრობისგან იმისა, რომ „არასასურველები” ვიყავით და რომ ჩვენგან “გონივრული იქნებოდა”, დაგვეტოვებინა ქვეყანა,
- რა ტიპის სიგნალებს გულისხმობთ?
- მაგალითად ჩვენმა ერთ-ერთ რედაქტორმა გიულენ მევლუდმა საქართველო იმიტომ დატოვა, რომ თავს უსაფრთხოდ ვერ გრძნობდა, რომ მასაც, სხვა ბევრი აზერბაიჯანელი აქტივისტისა და ჟრუანალისტის მსგავსად, უთვალთვალებდნენ. ყველა მიმართვა კი ქართული პოლიციისადმი, რომ გაერკვიათ ვინ და რატომ უთვალთვალებდათ, უშედეგო იყო.
აფგან მუხთარლის საქმე შოკისმომგვრელი იყო. ველოდი რაიმე ტიპის აგრესიას, დანაშაულს. ნებისმიერ ქვეყანაში შეიძლება დაიქირაო კრიმინალი, რომელიც კონკრეტულ დანაშაულს ჩაიდენს. მაგრამ ძალაუფლების ასეთი ღია დემონსტრირება, ჩვენება იმისა, რომ შეგვიძლია გავლენა მოვახდინოთ საქართველოს მთავრობაზე, რომ მან ჩაგვაბაროს აზერბაიჯანელი ჟურნალისტი არასამართლებრივად, არალეგალურად, დღისით, მზისით, თბილისის ცენტრიდან…. ფაქტი, რომ ეს მოხდა,არა მხოლოდ დასანანი და საშინელია, არამედ ვფიქრობ, რომ ბევრი ადამიანისთვის საქართველოში ეს ასევე უნდა იყოს ძალიან შეურაცხმყოფელი და ასევე საშიში მომენტი, რომელმაც ისინი უნდა დააფიქროს. რადგან კანონის უზენაესობა თუ არ მუშაობს უცხოელისთვის, ეს ნიშნავს, რომ ხვალ იგივე ნებისმიერ მოქალაქეს შეემთხვეს.
- ანუ ფიქრობთ, რომ ამან საქართველოს, როგორც დემოკრატიული ქვეყნის იმიჯი, დააზარალა?
- ვფიქრობ, საქართველოს რეპუტაცია ამ ფაქტმა სერიოზულად დააზარალა. „ატლანტიკურმა საბჭომ“ მიმიწვია ევრაზიის შესახებ დიდ კონფერენციაში მონაწილეობისთვის ოქტომბერში. ორგანიზატორებს ვუთხარი, რომ არ შემეძლო დარწმუნებული ვყოფილიყავი, რომ საქართველოს ხელისუფლება არ გადამცემდა აზერბაიჯანს და შემდეგ თავს ისე არ მოგვაჩვენებდა, თითქოს ამასთან საერთო არაფერი აქვს. აფგან მუხთარლის ცოლი ახლაც ამბობს, რომ ისევ უთვალთვალებენ, სხვა აქტივისტებიც ამას გვეუბნებიან, ეს ისევ ხდება. და ფაქტი, რომ გამოძიების პროცესში ხელისუფლებამ ვერ წარმოადგინა ქუჩების სათვალთვალო კამერების ჩანაწერები, მიუთითებს მხოლოდ ამ საქმეში ჩართული პირების გავლენასა და ძალაუფლებაზე. ვფიქრობ, ეს აუცილებლად უნდა სცოდნოდათ ეროვნული უსაფრთხოების სამსახურის უფროსსა და შინაგან საქმეთა მინისტრს, პოლიტიკურ დონეზე კი - პრემიერ მინისტრს.


წყარო: «Radio Voice of America»